In mijn vorige post heb ik de ontwikkeling van gospel, via soul naar funk gevolgd. De stap van soul en funk naar disco is niet groot. Ik denk daarbij aan The Supremes (hier een medley van hun bekendste nummers).

Het verschil tussen funk en disco is nog lastiger aan te geven. Kijk en luister maar eens naar “Kung Fu Fighting” van Berry White. 

Kijk eventueel ook naar The Hues company (“Rock the boat”), George McGrae (“Rock your baby”) en KC and the Sunshine Band  (“That’s the Way I Like It” en “Shake Your Booty“). Ik denk dat funk deels naadloos in disco overging, maar dat tegelijkertijd een deel van artiesten zich meer aangetrokken ging voelen tot jazz, zoals Candy Dulfer. Bij disco blijf je niet op je stoel zitten; bij jazz doe je dan (meestal) wel.

Disco

Disco is net als funk bedoeld als dansmuziek. Disco werd gespeeld in clubs bijvoorbeeld de Copacabana in New York of soms ook op illegale rave-parties. Vrijwel altijd op de muziek van een live-band. Dansen was vooral een vorm van individuele expressie, gestimuleerd door de muziek, de lichtinstallatie en het overdadige gebruik van drugs. In de loop van de jaren ’70 ontwikkelde zich een reeks disco-dansstijlen, zoals bump”, penguin”, boogaloo”, watergate” en ”robot”. 

Op deze opname van MFSB “The Sound of Philadelphia” zie je een aantal discodansers hun kunnen tonen (tot minuut 2.45).

Disco’s kenden een tolerante sfeer met weinig beperkingen en waar mensen zich thuis voelden, ongeacht huidskleur en seksuele geaardheid. Films als ‘Saturday night fever’ en ‘Thank God it is Friday” hebben bijgedragen aan de populariteit van de disco in de jaren ’70 en’80. 

Een klassiek nummer dat een disco hit is geworden is ‘I will survive’ van Gloria Raynor – ‘Queen of disco’. Je kunt daar nu naar kijken en luisteren. 

Dorona Alberti heeft het nummer gezongen tijdens een optreden van André Rieu in Maastricht. Een staaltje van technisch kunnen, maar dat ligt er misschien te dik bovenop. Ik voel me daarom toch meer aangetrokken tot de versie van Gloria Gaynor.

Vanaf 1975 is de hoeveelheid disco hits vrijwel onbeperkt. Ik vermeld er een enkele. Kies zelf maar uit welke je wil beluisteren. Bijvoorbeeld The Electric Light Orchestra (“Evil Woman“), ABBA “Gimme! Gimme! Gimme! (A Man After Midnight, Boney M. (“Rasputin”), Bee Gees (“Stayin’ Alive“, “Night Fever“)

Langzaam groeide onder een deel van de jongeren dat zich vooral tot ‘ruigere’ rockmuziek aangetrokken voelde, onbehagen tegen de disco-cultuur, die oppervlakkigheid, consumentisme en escapisme werd verweten. Een anti-disco demonstratie (“Disco demolition night’) tijdens de pauze van een baseballwedstrijd op 12 juli 1979 werd onbedoeld een platform voor homohaat, seksisme en racisme. Disco was toen al over zijn hoogtepunt heen in de VS en Europa, maar ontwikkelde zich verder elders op de wereld, van het Midden-Oosten tot India. Een aantal gevestigde artiesten ging echter onverdroten verder met het maken van discomuziek, zoals Kool and the Gang, Donna Summer, the Jacksons, en ook Gloria Gaynor overleefde. 

In de daarop volgende Jaren namen anderen het stokje over en in wezen is de stijl tot op de dag van vandaag nog steeds populair, maar het karakter van disco en trouwens van vrijwel alle populaire muzieksoorten is vanaf de jaren ’80 grondig veranderd en dat kwam mede door de opkomst van EDM, electronic dance music. 

De eerste stap was om disconummers van een geheel elektronische begeleiding te voorzien. Het klassieke voorbeeld is het Donna Summer’s “I feel love” uit 1977, geproduceerd door Giorgio Moroder en Pete Bellotte. Hier een opname waarin je eerst Donna in de studio ziet en daarna een optreden in een disco meemaakt (bijna 9 minuten)

Electronic Dance Music (EDM)

Elektronische dansmuziek, waarvan house, techno en trance de belangrijkste vormen zijn, wordt geproduceerd met gespecialiseerde apparatuur, waarbij elke klank – ook van muziekinstrumenten en stemmen – met behulp van software, kan worden geproduceerd. Dat kan ‘live’ gebeuren door DJ’s of in een studio; in beide gevallen soms in combinatie met zang en muziekinstrumenten.       

De meest prominente eigenschap van elektronische dansmuziek in het algemeen en house in het bijzonder was zeker in het begin de bass drum, op elke tel en andere slagwerkgeluid op de tellen 2 en 4 van elke maat, die ongeveer ½ seconde duurt. Daarnaast klinken op alle hele en halve tellen zware bastonen. 

Party’s (‘raves’) vinden plaats in discotheken of op illegale locaties, maar kunnen ook een massaal karakter hebben, en een heel week-end duren zoals ‘Tomorrowland’ (200.000 – 300.000 bezoekers). Hier treden niet alleen (honderden) DJ’s op, maar ook hele orkesten, zijn er lichtshows en vuurwerk. Vorm je een indruk van dit overweldigende spektakel door te kijken naar (stukjes van) de ‘aftermovie’ van Tomorrowland 2023 (duurt in totaal 23 minuten).

De ‘dance’cultuur sloot in veel opzichten aan bij die van disco. Dansen was een vorm van vrije expressie, al werd ook gebruik gemaakt van elementen uit tallozen bestaande stijlen, waacking, voguing, capoeira, jazz dance, Lindy Hop et cetera. Ook in hier is in het algemeen sprake van een brede tolerantie van diversiteit en de teksten – voor zover – aanwezig ademen een geest van vrijheid en gelijkheid. Gebruik van alle vormen van drugs is wijd verbreid. 

Het aantal stijlen van EDM is groot. In de periode 1985 – 2000 domineerden house, electro en trance en Eurodance. Tegenwoordig kennen we vooral mengvormen, waarbij elementen van ‘progressive house’ en trance de hoofdrol spelen.

House

Je kunt hier naar wat voorbeelden kijken. De eerste is een ‘roof top’ houseparty. Wat je hoort is overwegend deep house met een vleugje afrohouse. De makers vallen deels terug op het ‘soulvolle’ karakter van disco.

Die muziek die je hoort is tamelijk melodisch.  Acid house, afkomstig uit Chicago, klinkt ‘zwaarder’. Er wordt ook meer met textuur van klanken gewerkt dan met melodie.

Ik voeg hier nog enkele voorbeelden aan toe: Deep house: Larry Heard (‘mr. Fingers’) “Mistery of love”, Acid house: Brian Dougans : “Stakker Humanoid”. Hip house: Tyree Cooper (“Turn up the bass”). Jungle house: Omni Trio: “Renegade snares” en progressive house: Above and Beyond (“500”), Deadmau5 (“Strobe”) en Gat Decor: “Passion” 

Progressive house is op zich ook weer een verzamelnaam, maar een gemeenschappelijk kenmerk is dat deze opnieuw een ‘boost’ gaf aan house als dansmuziek. Progressive house heeft raakvlakken met trance. Beide nemen de tijd om het nummer op te bouwen en de nummers duren daarvoor vaak een uur of langer.

Techno

Techno is ontstaan in Detroit en heeft daarna vooral in Berlijn en een paar steden in Engeland vaste voet aan de grond gekregen. Synthpop, zoals Giorgio Moroder en Pete Bellotte liedje “I feel love”, gezonden door Donna Summer in 1977 was een inspiratiebron. Dit liedje heeft een volledige elektronische begeleiding (zie boven). Techno klink transparanter dan house; maar de DJ kan de bas natuurlijk zo haard zetten als hij/zij wil.

Hier zijn nog wat andere voorbeelden van techno: Model 500 (“No UFO’s”), Inner city “Big fun”, Maurizio “T.T. / F. F.” en van Cybotron “Clear” en “Techno City”

Trance

Trance is symfonische EDM, meestal lange nummers, soms met gebruik van klassieke muziek. Er zijn zich herhalende melodische patronen en er wordt een climax opgebouwd die vervolgens uitmondt in een ‘drop’.  Het is de specialiteit van toonaangevende Nederlandse DJ’s als als Ferry Corsten, Armin Van Buuren en Tiësto. Deze laatste stond in 2004 in de schijnwerpers omdat hij samen met honderden live-muzikanten de muziek verzorgde voor de intocht van de atleten tijdens de openingsceremonie van de Zomerspelen te Athene in 2004. Het blad Gardian noemde deze performance een van de 50 belangrijkste gebeurtenissen in de dance music. De hele plechtigheid duurde 3 1/2 uur. Scroll er eens doorheen. De binnenkomst van onder andere de Nederlandse ploeg zie je hier.

Andere Voorbeelden: Afrojack: Live in Tomorroland 2022, Above and Beyond (“500”),  4Voice (“Eternal spirit’). Armin van Buuren (“Airwave”), The visions of shiba (“Perfect day”)

Euro dance

Eurodance bevat elementen van disco, rap, techno en house. Eurodance kent rijke melodieën, deel aangevuld met rap en is voorzien van een stevige bas. Hier kun je kijken naar Dr. Alban’s “It’s my life”

Andere Voorbeelden van Eurodance zijn: 2 Unlimited “No limit”, La Bouche: “Be my lover” en Black Box (“Ride on time”) en Vengaboys “Boom, boom, boom, boom”)

Rond de eeuwwisseling maakten producers van EDM af en toe nummers die niet geschikt waren als ‘dance music’, maar wel voor thuisgebruik om bij weg te dromen of om af te kicken.  Deze muziek werd intelligent dance music, armchair techno of ambient techno genoemd. Hier zijn twee voorbeelden: Secede “Outran”en Boards of Canada “Music is math”.

Vanaf 2000 zien we de variatie in stijlen toenemen, daarom wordt er steeds vaker kortweg over dance gesproken. Het gebruik van elektronica neemt een nog steeds een dominante rol in, maar meer grootschalige ‘rave party’s’ wordt ook live gezongen en soms leveren hele orkesten een bijdrage. De onderstaande opname is van “Sandstorm”.  Een ‘rave party’ met een symfonieorkest, DJ en lightshow.

Vanaf het begin van de 21^ste eeuw is er vooral herwaardering van de melodische component van EDM, of als vaak wordt gezegd, ‘disco is terug, maar dan wel anders’. Ook zijn het weer vaker bands die voor de begeleiding zorgen, meestal aangevuld met elektronica.

De reden voor de aanhoudende populariteit van disco is volgens muziekcritici zijn het sociale karakter. Tom Ewing: “Disco was a music of mutual attraction: cruising, flirtation, negotiation.” In elektronische stijlen als house lag daarentegen de nadruk op de persoonlijke transcenderende ervaring.

Hier volgt een reeks voorbeelden van dance na 2000. Het ritmische karakter blijft uiteraard en je kunt zelf ervaren hoe de balans tussen ‘ritme’ en melodie zich meer en meer verplaatst in de laatste richting en de liedjes meer lijken zeker oppervlakkig op de discostijl van weleer. De liedjes combineren sterke beats met ongecompliceerde melodieën. In feite kun je de 21^ste eeuwse ‘dansbare’ muziek niet meer onder een noemer vatten. Als voorbeeld laat ik Kylie Minogue’s nummer “Magic” horen uit haar album, met de veelzeggende titel ‘Disco’ uit 2020.

Voorbeelden uit de periode 2000 – 2010 zijn: Technotronics “Pump Up the Jam”, Kylie Minogue’s “Can’t Get You Out of My Head“, Robbie Williams’s “Rock DJ“, Jamiroquai “Little L” Sophie Ellis-Bextor “Murder on the Dancefloor” en Manic Street Preachers “Miss Europa Disco Dancer“

Uit het decennium 2010 – 2020 noteer ik: Daft Punk “Get Lucky“, Karmin “I Want It All“,  ‘Wrong Club” bij the Ting tinks en “Blow” van Beyoncé .

Ook na 2020 kunnen we succesvolle disconummers noteren Doja Cat’s “Say So“, Lady Gaga’s “Stupid Love“, Dua Lipa’s “Don’t Start Now“, BTS – afkomstig uit Zuid-Korea –  “Dynamite“

Synth-pop

Je ziet de invloed van electronica ook breder dan in disco, namelijk in popmuziek in het algemeen. Dat gold in de laatste decennia van de 20^ste eeuw al voor groepen als ‘Japan’ en ‘Orchestral Manoeuvres in the Dark’ en later ’Depeche Mode’, ‘Eurythmics’, ‘Duran Duran’ en ‘Spandau Ballet’. Madonna’s album ‘Ray of Light’ uit 1998 zit vol met ESD-elementen. Met het nummer “Ray of Light” van Madonna sluit ik af.